بررسی اثرات پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ‏خاک عرصه پخش سیلاب جاجرم خراسان

رسوب­‌گذاری مواد معلق سیلاب­‌ها بر روی اراضی سنگلاخی و درشت دانه مناطق گرم و خشک، باعث تغییراتی در بافت، ساختمان، افزایش عمق و حاصل‌خیزی آن­‌ها می­‌شود. به‌­منظور بررسی اثر پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، عرصه پخش سیلاب جاجرم در استان خراسان انتخاب شد. این عرصه در مخروط افکن‌ه­ای با شیب عمومی 0.75% تا یک در صد قرار گرفته، متوسط بارندگی سالانه آن 146.3 میلی‌متر برآورد شده است و اقلیم آن خشک تا فرا خشک است. در سال­‌های 1374 تا 1378 قبل از سیلاب‌گیری عرصه، در سه نوار اولیه شبکه، هفت پروفیل حفر شد. از افق­های قابل تشخیصA ، C و عمق صفر تا سی سانتی‌متری (حدود ضخامت لایه شخم در زراعت­‌های سیلابی) نمونه‌­برداری شد. کمیت عوامل موثر در خصوصیات خاک در آزمایشگاه تعیین شد. پس از سه نوبت سیل­‌گیری، نمونه‌­برداری مجدد از همان مکان‌­ها انجام و آزمایش­‌ها تکرار شد. داده‌های حاصل از آزمایش­‌ها در هر یک از افق­‌ها و نوارهای پخش، برای مقایسه عوامل مختلف، قبل و بعد از پخش سیلاب بر اساس آزمون t و مقایسه تاثیر کلی سیلاب به صورت اسپلیت بلوک با سه تکرار تحلیل شد. تجزیه واریانس نمونه­ها نشان داد که  پخش سیلاب بر روی نسبت شن، رس، مقدار مواد آلی، بی­کربنات در سطح (5%› p) و کلسیم، منیزیم، کلر، سدیم، نسبت جذب سدیم و هدایت­الکتریکی در سطح (1%› p) مؤثر و بین نمونه‌­های قبل و بعد از پخش سیلاب اختلاف معنی­‌داری وجود داشت. مقایسه میانگین­ کمیت عوامل شوری خاک، کلسیم و منیزیم در افق‌­های A و C و لایه شخم، در قبل و بعد از پخش سیلاب تنها، در لایه شخم اختلاف معنی‌­دار را نشان داد. نسبت شن به رس و شن به سیلت در افق A کاهشی را نسبت به افق C و لایه شخم نشان داد. ضمن آن­که پخش سیلاب در دیگر ویژگی­‌های خاک موثر نبود. نتایج این تحقیق مربوط به سه نوبت سیل‌­گیری در عرصه است. باتوجه به نتایج حاصل از این بررسی و افزایش برخی از املاح به خاک در اثر پخش سیلاب، لزوم تحقیقات و بررسی­‌های بیش­تر را طلب می‌­کند.